Woningbouw Groenendaal

  • Datum: 11 juni 2015

Aan het Groenendaal staan naast elkaar twee qua grootte vergelijkbare woongebouwen. Het ene is van baksteen, heeft een schuin dak en is klassiek van opbouw, het andere is van beton, glas en staal en wordt gekenmerkt door horizontale lijnen. Het is een mooi voorbeeld van de confrontatie tussen de twee architectuurstromingen die de wederopbouwarchitectuur in Nederland domineerden: de traditionalistische Delftse School en het functionele Nieuwe Bouwen.

Het woongebouw Pax voor de katholieke verzekeringsmaatschappij St. Willebrordus is een ontwerp van het Rotterdamse architectenbureau Hendriks, Van der Sluys en Van den Bosch, bekend van katholieke kerken en ziekenhuizen. En het in opdracht van een aannemersbedrijf gebouwde woongebouw is ontworpen door Hugh Maaskant, een van de bekendste moderne architecten van Rotterdam.

Verzoeningspogingen
Ondanks verzoeningspogingen tijdens de bezetting en de eensgezindheid om het land weer op te bouwen stonden deze architectuurstromingen na de oorlog al gauw weer lijnrecht tegenover elkaar. Aanvankelijk gingen veel opdrachten van banken en grootwinkelbedrijven naar traditionalistische architecten. Maar de enorme bouwopgave en de nieuwe programma’s waren eenvoudigweg niet zonder industrialisering van de bouw en zonder moderne materialen als beton en staal te doen. In de jaren vijftig gingen de meeste traditioneel georiënteerde architecten langzaam over naar het modernisme.

Aanvankelijk gingen veel opdrachten van banken en grootwinkelbedrijven naar traditionalistische architecten.

Keuken in het woongebouw Pax. Bron: Stadsarchief Rotterdam GW- 2335

Kloek woongebouw
Het ‘kloeke’ woongebouw van Hendriks heeft een klassieke opzet. De onderbouw met ruime showrooms is bekleed met travertin, de woonetages hebben een rode bakstenen gevel en het geheel is afgewerkt met een geornamenteerde daklijst met kleine ‘kajuitjes’ en een schuine kap. Op de zolderverdieping zijn de bergingen van de woningen geconcentreerd. De woningen liggen symmetrisch aan weerszijden van een portiek, die gedecoreerd is met natuurstenen elementen en versieringen. Boven de portieken is een gestileerd lint aangebracht met de naam Pax. In de zijstraten zijn twee lagere vleugels van drie etages gebouwd. Aan de oostkant van het blok is een iets hoger kantoorgebouw in dezelfde bouwstijl gerealiseerd.

“De woningen zijn comfortabel en er is een overvloed van licht en lucht.”

Maar erg traditioneel is het gebouw ook niet. Onder de bakstenen en het natuursteen zit een modern betonskelet; ook de vloeren zijn van beton. En er is nauwelijks hout toegepast, ramen en deuren hebben stalen kozijnen in een stenen omlijsting. De woningen zijn comfortabel en er is een overvloed van licht en lucht. En er is centrale verwarming en er zijn liften: voor kortademigheid als gevolg van het trappenklimmen zullen de bewoners zich niet ongerust behoeven te maken, want elke woning zal met een lift bereikbaar zijn. Op 12 mei 1947 werd de eerste paal geslagen. Er was grote behoefte aan de woningen en de winkel- en kantoorruimte. De 64 woningen werden toegewezen aan ‘personen die voor Rotterdams industrie en scheepvaart noodzakelijk zijn.’ Aan de expeditiestraat was opslagruimte voor de winkels en bedrijfsruimte.

Het woongebouw aan het Groenendaal van Hendriks als enige gebouw in het Hoogkwartier. Op de achtergrond is het Industriegebouw aan de Goudsesingel in aanbouw. Bron: Wat gebeurt er in Rotterdam?, 1950

Horizontaal karakter
Het woongebouw van Maaskant is horizontaal van karakter en abstract van architectuur. Hoewel de gevel ook deels van baksteen is, is het betonskelet zichtbaar in de vorm van witte betonnen banden. Verder is zoveel mogelijk glas in de gevel toegepast. Een zonnig gebouw met glazen balcons en moderne zonweringen, die tevens sierlijkheid aan het exterieur gaven. De woningen zijn bereikbaar via galerijen aan de achterzijde. In het midden is een lift met trappenhuis gesitueerd. De bovenste, zesde woonlaag ligt iets terug en bevat tweekamerwoningen. Verder zijn er drie- en vierkamerwoningen. Op de begane grond bevinden zich winkels, voorzien van een brede luifel. Op de begane grond liggen bergruimtes voor de winkels en garageboxen, bereikbaar vanuit de expeditiestraat.

Een noviteit was de Bomo-Emmerlift: Thans hoeft de huisvrouw haar vuilnisemmer slechts in de emmerlift te zetten, de conciërge neemt de emmer er beneden uit, de emmer wordt geledigd en na verloop van tijd kan de bewoonster haar emmer weer uit de lift halen.

Opvallend verschil tussen beide blokken zijn de balkons. Het bouwblok van Maaskant heeft royale balkons aan de zuidzijde, optimaal georiënteerd op de zon en voorzien van een glazen windscherm, dat ook de privacy versterkt. In het blok van Hendriks zijn er kleine balkons aan de achterzijde, slecht bezond en vooral bruikbaar om de was te drogen.

Ontdek meer verhalen!